Ju pershendes miq
Thursday, January 10, 2013
Saturday, December 22, 2012
Bujar Nishani
TIRANE- Presidenti, Bujar Nishani ka vleresuar mediat dhe rolin e tyre si kontribues te perparimit. Sot në mesditë, Presidenti i Republikës, Bujar Nishani i shoqëruar nga Zonja e Parë, Odeta Nishani kane mbajtur pritjen tradicionale ne Presidence me rastin e festave të fundvitit për përfaqësuesit e mediave shqiptare.
“E them me bindjen e madhe dhe besimin e plotë, që përcjell edhe perceptimin e çdo qytetari të këtij vendi, që keni qenë dhe ju kontribues kryesorë të përparimit, të maturimit dhe të zhvillimit, të kulturës së gjithë shoqërisë sonë, duke vendosur edhe një gur tjetër në ecjen përpara të shoqërisë sonë, e cila e ka të nevojshme si çdo shoqëri tjetër në botë bashkëpunimin, praninë, kontributin e medias dhe njerëzve të medias si dhe të atyre që e përkrahin median. Por, kuptohet që shoqëria jonë ka nevojë akoma më shumë, pasi, duke qenë një demokraci e re, duke qenë një vend, i cili institucionet i konsolidon çdo ditë e më shumë, ky shërbim, dhe me besim të madh e them shërbim, i cili gjykoj që është pak më shumë se sa kontribut, është i pazëvendësueshëm dhe i domosdoshëm.” – u shpreh Presidenti Nishani.
Presidenti, inkurajoi përfaqësuesit e medias që të jenë gjithmonë e më shumë aktivë, gjithmonë e më shumë kritikë, gjithmonë e më shumë të orientuar nga analiza e komentet e të gjithë fushave, në mënyrë që shoqëria shqiptare të jetë gjithmonë në nivelin që meriton të ketë një shoqëri ambicioze për të ardhmen e saj dinamike në jetën shoqërore, politike, sociale, kulturore të vendit.
Duke e konsideruar vitin e ardhshëm si një vit shumë të rëndësishëm për Shqipërinë, pasi do të mbahen edhe zgjedhjet e ardhshme parlamentare, e cilësoi median një promotore, mbështetëse, inkurajuese dhe evidentuese të sfidave të qenësishme me të cilat do të përballet shoqëria shqiptare.
Thursday, December 20, 2012
Persekutimi i shkrimtareve ne kohen e komunizmit
Ka patur një kohë paradoksale, të pabesueshme dhe të rëndë, aspak të largët, madje ngjitur me tonën si pas një muri tashmë të shembur, kur në Shqipëri dënoheshin shkrimtarë e artistë, libra, lexues, drama, festivale këngësh, ngrehin bibliotekash, madje dhe vetë metafora, edhe pse duket e pamundur të arrestohet një figure letrare, duke shkuar deri në dënime varre shkrimtarësh.
Goditeshin vandalisht realiteti përballë dhe kolonat e traditës, gjithçka që dilte kundër sundimit të fitimtarëve të pas Luftës II Botërore, utopisë së tyre me doktrinë gjysmake, socializmit real, asaj diktature që gjakonte me gjak të krijonte rendin e ri të njeriut të ri. Dhe më përpara se të hapeshin universitete, u hapën burgje.
Shqipëria ishte vendi më i vogël në perandorinë komuniste me diktaturën më të madhe në Europë, ku u provuan të gjitha: komplotet e heshtjes vrastare, zhbërjet, larje kolektive trush, internime, burgosje, pushkatime, madje dhe Krijuesi suprem, vetë Zoti, u ndalua, pasi u shembën tempujt e besimeve dhe kulteve.
Ndërkohë diktatura kultivonte shkrimtarët e saj, artistët e vet dhe i mirëmbante ata ashtu si policinë, fabrikat apo fermat, ndërkaq duke bërë zëvendësimin e Zotit me vetveten dhe kishat e xhamitë me komitetet e partisë dhe ekzekutive. Në fund të fundit dhuna permanente ushtrohej po me intelektualë, jo vetëm me policë, me propagandistë, me shkrimtarë dhe veprat të tyre në shërbim të ideokracisë dhe sistemit totalitar.
Njohja e së keqes, studimi i saj tani, institucioni i kujtesës janë të domosdoshëm, për t’u njohur e kaluara, historia jonë dhe e vërteta jonë, pra vetja si individ dhe kolektiv, që shumëçka të shndërrohet në përvojë dhe vizion, me qëllim që të mos përsëriten diktaturat dhe e ardhmja të bëhet sa më shpejt e tashme.
Kundërshtimet e mëdha, ndarjet, disidenca, martirizimet, revoltat, diksioneri i qëndrestarëve, deri dhe te viktimat, jo vetëm që meritojnë nderim, por shërbejnë dhe si mësim i mekanizmit të madhërishëm të kundërveprimit ndaj maqinerisë së përbindshme të dhunës dhe tjetërsimit çnjerëzor.
Të kujtojmë. Kemi 20 vjet që kujtojmë me mençuri, duke (ri)edukuar kohën tonë.
Fitimtarët e tmerrshëm
Menjëherë sa erdhën në pushtet fitimtarët, pas 1944, teatrot dhe kinematë ekzistuese i shndërruan në salla gjyqesh. Në skenën e Teatrit Kombëtar u vendos trupi gjykues, jo me aktorë, por me komisarë dhe komandantë të luftës, Përballë intelektualë, deputetë, gazetarë e shkrimtarë mes tyre, patriotë, etj, ata që ishin kundërshtarë, por që sistemi i shihte dhe i trajtonte si armiq që duheshin vrarë. Në llozha të teatrit rrinte Enver Hoxha, ndiqte gjyqin dhe ndoshta, teksa dora zgjatej për monoklin, kapte revolverin. Në altoparlantët jashtë në rrugë dëgjohej gjyqi si gjëmim, formë e re kërcënimi. Dënohen me pushkatim: Kol Tromara, Alizoti... Hurshiti... Konstandin Kote... Leka, Merlika, Golemi... Terenc Toçi, Zef Kadarja... Borshi... Valteri... Omari... Cani... Përmeti, Daut Çarçani, Gustav Mirdashi... Me burgime të rënda: Koço Kota, Vrioni... Cara, Leskoviku... Jakov Mile, Mihal Zallari, Lazer Radi... Gjergj Bubani, Libohova... etj, etj. Duartrokitje si batareja e plotonit të pushkatimit. Vazhdojnë vrasjet: Dom Ndre Zadeja... Intelektuali i lartë Xhevat Korça vendos të vdesë në burgun e Burrelit me grevë urie, e para grevë në komunizmin e këtushëm. Ndërkaq poetit Gjergj Fishta, i cilësuar si “Homeri i fundit”, madje i propozuar dhe për çmimin “Nobel”, do t’i prishën varrin dhe do ia hidhnin eshtrat në lumin Drin. Nga që kishte qënë prift antibolshevik dhe nacionalist, s’duhej të ishte as i vdekur.
Edhe autori i romanit të parë shqiptar Dom Ndoc Nikaj u fut në burg në moshën 82 vjeçare si kundërshtar i regjimit dhe vdiq po në burg pas 5 vjetësh. Dhe tragjediani Ethem Haxhiademin e helmojnë një javë para lirimit. Edhe dramturgu tjetër Krist Maloku vdes në burg.
Madhështia e qëndresës
Megjithatë “Shqipëria që shtypej” ruajti dinjitetin, guxoi dhe u ngrit. Kryengritja e Postribës më 1946. Këtu u kap dhe poeti Martin Camaj, që do të arratisej për në Gjermani, sipas së dëshmisë se poetit të burgosur politik Pano Taçi. Vetëm 19 ditë ishte ajo që bota e quan Revolucioni Hungarez i 1956-ës, ndërsa maleve të Shqipërisë do të vazhdonin të qëndronin me armë në dorë Gjomarkajt, Mirakajt, Bajraktarët, Kolët, Sulkurtët, Merlikajt, Kazazët, Lleshanakët dhe betejat e tyre do të zgjasnin 10 vjet. Përrenjtë sillnin dhe gjakun e tyre. Në burg çuan dhe autorin e librit të parë me kritika, shkrimtarin Mitrush Kuteli, themelues i tregimit modern shqiptar së bashku me Ernest Koliqin, por ky i dyti i shpëtoi dënimit, u arratis në Itali, ku themeloi në Romë katedrën universitare të Gjuhës dhe Letërsisë Shqipe. Por në atdhe u dënua vepra e tij, u ndalua dhe dënohej lexuesi i tyre. Po edhe ai i dënoi diktaturën komuniste duke shkruar dramën e mrekullueshme “Rrajët lëvizin”, ku si një antioruellian, me të cilin ishte moshatar, parashikoi, si asnjë shkrimtar tjetër, rënien e komunizmit, që e filloi tatëpjetën pothuaj kur ai e profetizoi. Edhe gruan e parë shkrimtare, Musine Kokalari, e lauruar në Romë, disidenten e parë grua në të gjithë perandorinë komuniste, themeluese e nje partie demokratike, e burgosën, më pas e internuan, punoi si punëtore në ndërtim dhe vdiq e vetmuar, ndërsa kamioni i llaçit, pa funeral, e hodhi në gropën e hapur për të.
Poeti dhe studiuesi, profesor Arshi Pipa, kundërshtar i hapur, pasi doli nga burgu, u arratis bashkë me poezitë e tij, i kishte shkruar fshehurazi në letra të holla cigaresh, i gjithë libri ishte më i vogël se një kuti shkrepseje. E botoi në Romë më 1959.
Në burg futën dhe drejtorin e parë të Radios-shqiptare, gazetarin dhe përkthyesin Gjergj Bubani. Edhe autori i operas së parë që u vu në skenë pas Luftës, Preng Jakova, pasi i vranë vëllanë si kundërshtar, kurse atë e liruan si moshë e vogël, do të mbetej gjithë jetën me maninë e persekutimit deri sa vrau veten. Në burg ishin përkthyesit e mëdhenj të Homerit, Dantes. I Shekspiriti nuk u kthye kurrë nga Amerika...
...Siç thashë, këtu dënoheshin dhe libra, edhe kur ishin letërsi e përkthyer po nga vetë sistemi, ndaloheshin sipas konjukturave p.sh. Remarku, Hemingueji, Shollohovi, Mopasani, madje dhe Go Mo Zho, etj, nxirreshin nga qarkullimi për arsye ideologjike dhe bashkë me libra të tjera nga letërsia shqipe, të traditës ose të porsabotuar gabim dhe çoheshin në fabrika për t’u ricikluar në letër. Ndodhte që punëtorët vidhnin ndonjë, unë ende ruaj libra të tillë në bibliotekën time, nuk m’i gjetën kur më arrestuan dhe mua për metaforat, se nuk lejohej hermetizmi i tyre, shumëkuptimësia e dëmshme, se përçonte ide të fshehta kundërshtuese. Më dënuan me 10 vjet burg. Akt-ekspertizuesit e poezisë time ishin dy anëtarë të Lidhjes së Shkrimtarëve, që zbuluan se nxinin realitetin dhe shpesh aludonin hapur kundër udhëheqjes së partisë dhe sistemit socialist.
Perspektivë dhe retrospektivë:
I ndihmuar nga distanca kohore dhe nga vizionet e reja që të jep liria, unë them tani se shkrimtarët dhe artistët shqiptarë kanë qenë të dënuar në mënyrë gjenerale: një pjesë e ndjeshme, si kundërshtarë, duke i futur burgjeve, duke u ndaluar veprën dhe duke mos i lejuar të shkruajnë a vrarë dhe pjesa tjetër u mbyllën në metodën e realizmit socialist, duke krijuar letërsi propagandistike, mashtruese dhe lajka për sistemin, deri sa u tjetërsuan, në viktima fatlume, po i quaj. Mediokriteti kështu ishte dënim po aq i rëndë, por për letërsinë dhe kulturën, jo për autorët e tij të privilegjuar.
Prandaj dhe poeti qiellor shqiptar, liriku i mrekullueshëm Lasgush Poradeci vendosi të mos shkruante më. Ai thuri poemën e mallkuar të heshtjes së vet dhe, për të mbijetuar, përkthente Gëten, Hajnen, Pushkinin, por edhe Brehtin. Nga klasikët e vdekur lejohej ndonjë gjë. Madje një hebre shqiptar, Robert Shvarc, guxoi dhe përktheu nga Brehti “Marrshi i viçave” si i shkruar posaçërisht për këtu: Dhe viçat pas daulles/ hedhin çapin/ lëkurën për daulle/ vetë e japin.
Është paradoksale dhe shtirje naive të besosh që në diktaturë, me mungesë të tmerrshme lirie, mund të bëhen vepra të mëdha. Regjimet totalitare e racionojnë lirinë ashtu si ushqimet e përditshme. Cave ua heqin lirinë fare dhe ndocave, të përzgjedhur dhe këta, u japin më tepër se racioni. Pse? Që të shkruajnë për të bërë alibinë e diktaturës ndaj botës jashtë dhe ndaj së ardhmes. Pati shkrimtarë në komunizëm që ditët ta shfrytëzojnë këtë kusht dhe kjo është arsyeja kryesore që dhe në diktaturë arrihet të bëhen vepra jetëgjata, të cilat ndodhte t’u jepeshin që t’i përkthenin të burgosur pa emër dhe shteti ua ofronte që të botoheshin në vende të tjera si maskë politike e diktaturës, që ajo të mos dukej aq e keqe. Dhe shpenzimet merreshin nga puna e pa paguar e të burgosurve nëpër minierat infernale, ku ishin dhe kolegë të tyre, por me shenjën minus.
Me shpërbërjen e perandorisë komuniste dhe me rënien e diktaturave të saj, Shqipëria zbuloi një letërsi tjetër, e rroposur, që vinte nga nëntoka, por që dukej se kishte dalë të priste në të ardhmen. Letërsia tjetër po sillte dëshminë e saj dhe vlerë artistike të tjera dhe nuk kërkoi të përzërë ç’ka qenë vlerë, por për të sjellë vetveten. Dolën vepra nga burgjet, erdhën nga balta e internimeve, i nxorën nga sirtaret e brejtur nga koha. Shqipëria e mrekulluar pa se paskësh patur, edhe pse ilegale, disidencë, kundërshtarë, martirë, jo vetëm viktima, të cilat edhe ato ndërgjegjësoheshin në burg.
Persekutimi frymëzoi dhe tragjeditë antikitetit grek e Shkrimet e Shenjta.
Na trondit së thelli aq sa revoltat ajo që kanë shkruar poetët e pushkatuar, aq të rinj në moshë, Trifon Xhagjika, që pasi recitoi në gjyqin e tij “Atdheu është lakuriq”, në fjalën e tij të fundit kërkoi, si artilier që ishte, një top, që t’i binte Komitetit Qendror. Poeti Bedri Blloshmi edhe para pushkatimit refuzoi kërkesën për t’u bërë bashkëpunëtor, më mirë baltë, u tha, se sa me ju. I varuri i fundit në perandorinë komuniste është bashkëvuajtësi ynë Havzi Nelaj, ai kishte shkruar në burg poezi për Helsinkin dhe të drejta e njeriut, kur këtu jashtë burgut nuk i dinin ç’ishin këto.
I burgosurit politik Astrit Delvina ka ende romane në dosjet e Ministrisë së Punëve të Brendshme si dhe polemikat e tij kundër socrealizmit në hetuesi. Por ai ka vdekur që t’i kërkojë dhe në vendin tonë të vdekurit harrohen shpejt.
Letërsisë shqipe iu shtuan veprat monumentale të kujtesës të At Zef Pllumit dhe Amik Kasoruhos, nga Fatos Lubonja e Marsen Bungo, nga Pjetër Arbnori e Agim Musta, Engjëll Çoba e Spartak Ngjela, Jorgo Bllaci e Pano Taçi, Petrit Kalakulla e Zyhdi Morava, Ahmet Kolgjini, Ylber Merdani e Leka Tasi, Frederik Rreshpja, Henrik Gjoka e Eugjen Mërlika, Gëzimët, Çela e Medolli, vëllezërit Çoku, që ishin bashkë në burg me një prangë dorë më dorë.
Dolën nga varret e heshtjes poezitë moderne të ish të burgosurit Zef Zorba dhe komeditë e ish të burgosurit tjetër Hekuran Zhiti. Edhe vepra madhore shkencore e Profesor Kolec Topallit, por edhe lutjet e shenjtores tonë Nënë Tereza...
Emra, emra, emra, emra një apel i hatashëm. Unë kam nxjerrë 201 emra shkrimtarësh dhe artistësh të dënuar, 43 në Kosovën e pushtuar, pra sa 1/5, kurse në Shqipëri më shumë se aq u pushkatuan, edhe gra si shkencëtarja që kishte studiuar në Torino, zonja Sabiha Kasimati. Në Kosovë u vranë vetëm 15, shumica në luftën e 1999, është fjala për shkrimtarë e artistë, kur dhe një njeri është shumë.
Ndërkaq në Shqipëri po ndodh një dukuri e çuditëshme, nëse trashëgohej dënimi si një pasuri e patundëshme si p.sh., at e bir, Lazër dhe Jozef Radi, bij të dënuarish po tregojnë tani për burgun, kur shkonin të takonin prindërit si shkrimtari Agron Tufa, poetja Luljeta Lleshanaku, studiuesi Leka Ndoja, Ron Kubati dhe Ornela Vorpsi përtej detit në Itali
Edhe unë arrita të nxjerr poezi nga burgu, botova dhe të tim eti duke besuar se po vëmë gurët tanë në këtë mozaik marramëndës, që nuk është më i nëndheshëm.
Ringjallje e quan në një nga veprat e tij historiani-shkrimtar Uran Butka, që bashkë me Pjetër Pepën kanë zhvarrosur histori kombëtare. Por mjerisht kurrë nuk do të vijë dot ajo që nuk u la të bëhej nga jetët e ndërprera, kultura jonë do të ketë brenda një si varrezë të madhe kolektive. Koha do ta kujtojë gjithmonë që është vrarë kohë njerëzore:
Në Shqipërinë e diktaturës socialiste shqiptarët bënë: 914.000 vjet burg dhe 256.146 vjet internim, pra më shumë se 10 mijëvjeçarë dënim. Kurse koha pas pushkatimeve është e pamatshme, llahtar me shenjën infinit.
I vetmi ngushëllim është mospërsëritja e tyre.
Fjala me shkurtime, mbajtur në Konferencën ndërkombëtare të Kujtesës, organizuar nga Instituti për Studimin e Krimeve kundër Komunizmit
Goditeshin vandalisht realiteti përballë dhe kolonat e traditës, gjithçka që dilte kundër sundimit të fitimtarëve të pas Luftës II Botërore, utopisë së tyre me doktrinë gjysmake, socializmit real, asaj diktature që gjakonte me gjak të krijonte rendin e ri të njeriut të ri. Dhe më përpara se të hapeshin universitete, u hapën burgje.
Shqipëria ishte vendi më i vogël në perandorinë komuniste me diktaturën më të madhe në Europë, ku u provuan të gjitha: komplotet e heshtjes vrastare, zhbërjet, larje kolektive trush, internime, burgosje, pushkatime, madje dhe Krijuesi suprem, vetë Zoti, u ndalua, pasi u shembën tempujt e besimeve dhe kulteve.
Ndërkohë diktatura kultivonte shkrimtarët e saj, artistët e vet dhe i mirëmbante ata ashtu si policinë, fabrikat apo fermat, ndërkaq duke bërë zëvendësimin e Zotit me vetveten dhe kishat e xhamitë me komitetet e partisë dhe ekzekutive. Në fund të fundit dhuna permanente ushtrohej po me intelektualë, jo vetëm me policë, me propagandistë, me shkrimtarë dhe veprat të tyre në shërbim të ideokracisë dhe sistemit totalitar.
Njohja e së keqes, studimi i saj tani, institucioni i kujtesës janë të domosdoshëm, për t’u njohur e kaluara, historia jonë dhe e vërteta jonë, pra vetja si individ dhe kolektiv, që shumëçka të shndërrohet në përvojë dhe vizion, me qëllim që të mos përsëriten diktaturat dhe e ardhmja të bëhet sa më shpejt e tashme.
Kundërshtimet e mëdha, ndarjet, disidenca, martirizimet, revoltat, diksioneri i qëndrestarëve, deri dhe te viktimat, jo vetëm që meritojnë nderim, por shërbejnë dhe si mësim i mekanizmit të madhërishëm të kundërveprimit ndaj maqinerisë së përbindshme të dhunës dhe tjetërsimit çnjerëzor.
Të kujtojmë. Kemi 20 vjet që kujtojmë me mençuri, duke (ri)edukuar kohën tonë.
Fitimtarët e tmerrshëm
Menjëherë sa erdhën në pushtet fitimtarët, pas 1944, teatrot dhe kinematë ekzistuese i shndërruan në salla gjyqesh. Në skenën e Teatrit Kombëtar u vendos trupi gjykues, jo me aktorë, por me komisarë dhe komandantë të luftës, Përballë intelektualë, deputetë, gazetarë e shkrimtarë mes tyre, patriotë, etj, ata që ishin kundërshtarë, por që sistemi i shihte dhe i trajtonte si armiq që duheshin vrarë. Në llozha të teatrit rrinte Enver Hoxha, ndiqte gjyqin dhe ndoshta, teksa dora zgjatej për monoklin, kapte revolverin. Në altoparlantët jashtë në rrugë dëgjohej gjyqi si gjëmim, formë e re kërcënimi. Dënohen me pushkatim: Kol Tromara, Alizoti... Hurshiti... Konstandin Kote... Leka, Merlika, Golemi... Terenc Toçi, Zef Kadarja... Borshi... Valteri... Omari... Cani... Përmeti, Daut Çarçani, Gustav Mirdashi... Me burgime të rënda: Koço Kota, Vrioni... Cara, Leskoviku... Jakov Mile, Mihal Zallari, Lazer Radi... Gjergj Bubani, Libohova... etj, etj. Duartrokitje si batareja e plotonit të pushkatimit. Vazhdojnë vrasjet: Dom Ndre Zadeja... Intelektuali i lartë Xhevat Korça vendos të vdesë në burgun e Burrelit me grevë urie, e para grevë në komunizmin e këtushëm. Ndërkaq poetit Gjergj Fishta, i cilësuar si “Homeri i fundit”, madje i propozuar dhe për çmimin “Nobel”, do t’i prishën varrin dhe do ia hidhnin eshtrat në lumin Drin. Nga që kishte qënë prift antibolshevik dhe nacionalist, s’duhej të ishte as i vdekur.
Edhe autori i romanit të parë shqiptar Dom Ndoc Nikaj u fut në burg në moshën 82 vjeçare si kundërshtar i regjimit dhe vdiq po në burg pas 5 vjetësh. Dhe tragjediani Ethem Haxhiademin e helmojnë një javë para lirimit. Edhe dramturgu tjetër Krist Maloku vdes në burg.
Madhështia e qëndresës
Megjithatë “Shqipëria që shtypej” ruajti dinjitetin, guxoi dhe u ngrit. Kryengritja e Postribës më 1946. Këtu u kap dhe poeti Martin Camaj, që do të arratisej për në Gjermani, sipas së dëshmisë se poetit të burgosur politik Pano Taçi. Vetëm 19 ditë ishte ajo që bota e quan Revolucioni Hungarez i 1956-ës, ndërsa maleve të Shqipërisë do të vazhdonin të qëndronin me armë në dorë Gjomarkajt, Mirakajt, Bajraktarët, Kolët, Sulkurtët, Merlikajt, Kazazët, Lleshanakët dhe betejat e tyre do të zgjasnin 10 vjet. Përrenjtë sillnin dhe gjakun e tyre. Në burg çuan dhe autorin e librit të parë me kritika, shkrimtarin Mitrush Kuteli, themelues i tregimit modern shqiptar së bashku me Ernest Koliqin, por ky i dyti i shpëtoi dënimit, u arratis në Itali, ku themeloi në Romë katedrën universitare të Gjuhës dhe Letërsisë Shqipe. Por në atdhe u dënua vepra e tij, u ndalua dhe dënohej lexuesi i tyre. Po edhe ai i dënoi diktaturën komuniste duke shkruar dramën e mrekullueshme “Rrajët lëvizin”, ku si një antioruellian, me të cilin ishte moshatar, parashikoi, si asnjë shkrimtar tjetër, rënien e komunizmit, që e filloi tatëpjetën pothuaj kur ai e profetizoi. Edhe gruan e parë shkrimtare, Musine Kokalari, e lauruar në Romë, disidenten e parë grua në të gjithë perandorinë komuniste, themeluese e nje partie demokratike, e burgosën, më pas e internuan, punoi si punëtore në ndërtim dhe vdiq e vetmuar, ndërsa kamioni i llaçit, pa funeral, e hodhi në gropën e hapur për të.
Poeti dhe studiuesi, profesor Arshi Pipa, kundërshtar i hapur, pasi doli nga burgu, u arratis bashkë me poezitë e tij, i kishte shkruar fshehurazi në letra të holla cigaresh, i gjithë libri ishte më i vogël se një kuti shkrepseje. E botoi në Romë më 1959.
Në burg futën dhe drejtorin e parë të Radios-shqiptare, gazetarin dhe përkthyesin Gjergj Bubani. Edhe autori i operas së parë që u vu në skenë pas Luftës, Preng Jakova, pasi i vranë vëllanë si kundërshtar, kurse atë e liruan si moshë e vogël, do të mbetej gjithë jetën me maninë e persekutimit deri sa vrau veten. Në burg ishin përkthyesit e mëdhenj të Homerit, Dantes. I Shekspiriti nuk u kthye kurrë nga Amerika...
...Siç thashë, këtu dënoheshin dhe libra, edhe kur ishin letërsi e përkthyer po nga vetë sistemi, ndaloheshin sipas konjukturave p.sh. Remarku, Hemingueji, Shollohovi, Mopasani, madje dhe Go Mo Zho, etj, nxirreshin nga qarkullimi për arsye ideologjike dhe bashkë me libra të tjera nga letërsia shqipe, të traditës ose të porsabotuar gabim dhe çoheshin në fabrika për t’u ricikluar në letër. Ndodhte që punëtorët vidhnin ndonjë, unë ende ruaj libra të tillë në bibliotekën time, nuk m’i gjetën kur më arrestuan dhe mua për metaforat, se nuk lejohej hermetizmi i tyre, shumëkuptimësia e dëmshme, se përçonte ide të fshehta kundërshtuese. Më dënuan me 10 vjet burg. Akt-ekspertizuesit e poezisë time ishin dy anëtarë të Lidhjes së Shkrimtarëve, që zbuluan se nxinin realitetin dhe shpesh aludonin hapur kundër udhëheqjes së partisë dhe sistemit socialist.
Perspektivë dhe retrospektivë:
I ndihmuar nga distanca kohore dhe nga vizionet e reja që të jep liria, unë them tani se shkrimtarët dhe artistët shqiptarë kanë qenë të dënuar në mënyrë gjenerale: një pjesë e ndjeshme, si kundërshtarë, duke i futur burgjeve, duke u ndaluar veprën dhe duke mos i lejuar të shkruajnë a vrarë dhe pjesa tjetër u mbyllën në metodën e realizmit socialist, duke krijuar letërsi propagandistike, mashtruese dhe lajka për sistemin, deri sa u tjetërsuan, në viktima fatlume, po i quaj. Mediokriteti kështu ishte dënim po aq i rëndë, por për letërsinë dhe kulturën, jo për autorët e tij të privilegjuar.
Prandaj dhe poeti qiellor shqiptar, liriku i mrekullueshëm Lasgush Poradeci vendosi të mos shkruante më. Ai thuri poemën e mallkuar të heshtjes së vet dhe, për të mbijetuar, përkthente Gëten, Hajnen, Pushkinin, por edhe Brehtin. Nga klasikët e vdekur lejohej ndonjë gjë. Madje një hebre shqiptar, Robert Shvarc, guxoi dhe përktheu nga Brehti “Marrshi i viçave” si i shkruar posaçërisht për këtu: Dhe viçat pas daulles/ hedhin çapin/ lëkurën për daulle/ vetë e japin.
Është paradoksale dhe shtirje naive të besosh që në diktaturë, me mungesë të tmerrshme lirie, mund të bëhen vepra të mëdha. Regjimet totalitare e racionojnë lirinë ashtu si ushqimet e përditshme. Cave ua heqin lirinë fare dhe ndocave, të përzgjedhur dhe këta, u japin më tepër se racioni. Pse? Që të shkruajnë për të bërë alibinë e diktaturës ndaj botës jashtë dhe ndaj së ardhmes. Pati shkrimtarë në komunizëm që ditët ta shfrytëzojnë këtë kusht dhe kjo është arsyeja kryesore që dhe në diktaturë arrihet të bëhen vepra jetëgjata, të cilat ndodhte t’u jepeshin që t’i përkthenin të burgosur pa emër dhe shteti ua ofronte që të botoheshin në vende të tjera si maskë politike e diktaturës, që ajo të mos dukej aq e keqe. Dhe shpenzimet merreshin nga puna e pa paguar e të burgosurve nëpër minierat infernale, ku ishin dhe kolegë të tyre, por me shenjën minus.
Me shpërbërjen e perandorisë komuniste dhe me rënien e diktaturave të saj, Shqipëria zbuloi një letërsi tjetër, e rroposur, që vinte nga nëntoka, por që dukej se kishte dalë të priste në të ardhmen. Letërsia tjetër po sillte dëshminë e saj dhe vlerë artistike të tjera dhe nuk kërkoi të përzërë ç’ka qenë vlerë, por për të sjellë vetveten. Dolën vepra nga burgjet, erdhën nga balta e internimeve, i nxorën nga sirtaret e brejtur nga koha. Shqipëria e mrekulluar pa se paskësh patur, edhe pse ilegale, disidencë, kundërshtarë, martirë, jo vetëm viktima, të cilat edhe ato ndërgjegjësoheshin në burg.
Persekutimi frymëzoi dhe tragjeditë antikitetit grek e Shkrimet e Shenjta.
Na trondit së thelli aq sa revoltat ajo që kanë shkruar poetët e pushkatuar, aq të rinj në moshë, Trifon Xhagjika, që pasi recitoi në gjyqin e tij “Atdheu është lakuriq”, në fjalën e tij të fundit kërkoi, si artilier që ishte, një top, që t’i binte Komitetit Qendror. Poeti Bedri Blloshmi edhe para pushkatimit refuzoi kërkesën për t’u bërë bashkëpunëtor, më mirë baltë, u tha, se sa me ju. I varuri i fundit në perandorinë komuniste është bashkëvuajtësi ynë Havzi Nelaj, ai kishte shkruar në burg poezi për Helsinkin dhe të drejta e njeriut, kur këtu jashtë burgut nuk i dinin ç’ishin këto.
I burgosurit politik Astrit Delvina ka ende romane në dosjet e Ministrisë së Punëve të Brendshme si dhe polemikat e tij kundër socrealizmit në hetuesi. Por ai ka vdekur që t’i kërkojë dhe në vendin tonë të vdekurit harrohen shpejt.
Letërsisë shqipe iu shtuan veprat monumentale të kujtesës të At Zef Pllumit dhe Amik Kasoruhos, nga Fatos Lubonja e Marsen Bungo, nga Pjetër Arbnori e Agim Musta, Engjëll Çoba e Spartak Ngjela, Jorgo Bllaci e Pano Taçi, Petrit Kalakulla e Zyhdi Morava, Ahmet Kolgjini, Ylber Merdani e Leka Tasi, Frederik Rreshpja, Henrik Gjoka e Eugjen Mërlika, Gëzimët, Çela e Medolli, vëllezërit Çoku, që ishin bashkë në burg me një prangë dorë më dorë.
Dolën nga varret e heshtjes poezitë moderne të ish të burgosurit Zef Zorba dhe komeditë e ish të burgosurit tjetër Hekuran Zhiti. Edhe vepra madhore shkencore e Profesor Kolec Topallit, por edhe lutjet e shenjtores tonë Nënë Tereza...
Emra, emra, emra, emra një apel i hatashëm. Unë kam nxjerrë 201 emra shkrimtarësh dhe artistësh të dënuar, 43 në Kosovën e pushtuar, pra sa 1/5, kurse në Shqipëri më shumë se aq u pushkatuan, edhe gra si shkencëtarja që kishte studiuar në Torino, zonja Sabiha Kasimati. Në Kosovë u vranë vetëm 15, shumica në luftën e 1999, është fjala për shkrimtarë e artistë, kur dhe një njeri është shumë.
Ndërkaq në Shqipëri po ndodh një dukuri e çuditëshme, nëse trashëgohej dënimi si një pasuri e patundëshme si p.sh., at e bir, Lazër dhe Jozef Radi, bij të dënuarish po tregojnë tani për burgun, kur shkonin të takonin prindërit si shkrimtari Agron Tufa, poetja Luljeta Lleshanaku, studiuesi Leka Ndoja, Ron Kubati dhe Ornela Vorpsi përtej detit në Itali
Edhe unë arrita të nxjerr poezi nga burgu, botova dhe të tim eti duke besuar se po vëmë gurët tanë në këtë mozaik marramëndës, që nuk është më i nëndheshëm.
Ringjallje e quan në një nga veprat e tij historiani-shkrimtar Uran Butka, që bashkë me Pjetër Pepën kanë zhvarrosur histori kombëtare. Por mjerisht kurrë nuk do të vijë dot ajo që nuk u la të bëhej nga jetët e ndërprera, kultura jonë do të ketë brenda një si varrezë të madhe kolektive. Koha do ta kujtojë gjithmonë që është vrarë kohë njerëzore:
Në Shqipërinë e diktaturës socialiste shqiptarët bënë: 914.000 vjet burg dhe 256.146 vjet internim, pra më shumë se 10 mijëvjeçarë dënim. Kurse koha pas pushkatimeve është e pamatshme, llahtar me shenjën infinit.
I vetmi ngushëllim është mospërsëritja e tyre.
Fjala me shkurtime, mbajtur në Konferencën ndërkombëtare të Kujtesës, organizuar nga Instituti për Studimin e Krimeve kundër Komunizmit
Panairi i 15 i librit
1.
Siç është bërë e natyrshme, tani e 15 vjet më parë, në kryeqytetin tonë organizohen panaire të librit, në ditë ta caktuara të nëntorit. Mund të flitet dhe të shkruhet shumë për to, se ato janë festa të vërteta dhe të gëzuara të letërsisë, kulturës, diturisë e përparimit, për secilën moshë të shoqërisë sonë. Ndërsa panairi i sivjetëm se ka një të veçantë e simbolikë mjaft domethënëse. Aty sikur janë përmbledhur e lidhur me fjongon “kuqaezi”, sa e sa libra të krijuesve, nga të gjitha trojet amtare e diaspora. Ata flasin direkt ose nënkuptojnë një ngjarje madhështore, një festë të jashtëzakonshme mbarëpopoullore, që e presim në këtë 28 Nantor, pra 100-vjetorin e lavdishëm të shpalljes së Pavarësisë.
Kur shkon këto ditë në Pallatin e Kongreseve, të ngjan se ke përpara një “lumë” njerëzish, që hyjnë e dalin andej, me çantat e librave ndër duar, me sytë që u shkëlqejnë, me kënaqësinë dhe gëzimin e marrjes me vete të shumë diturive e njohurive, por dhe kënaqësive tjera shpirtërore.
Jo vetëm që nuk e kam qëllim, por edhe as që mundem të përmend këtu sa e sa përurime librash, që janë bërë e pritet të bëhen aty, deri sat të bjerë “sipari” I Panairit. Ato janë të dhjetëra shtëpive botuese e të qindra autorëve, të cilët e ndajnë kanqësinë dhe gëzimin e tyre të natyrshëm me lexuesit tanë. Megjithatë, po shënoj këtu disa radhë e po i shoqëroj këto me pak fotografi, nga aparati im, sa për të krijuar një përfytyrim edhe për përurimet, për të cilat fola më lart.
 |
Pamje nga përurimi i një libri…
|
2.
Përurimi befasues për mua, por ndoshta dhe për të pranishëm të tjerë, ishte ai i librit të një autoreje italiane-shqiptare. Ajo kishte shkruar librin e parë të saj kushtuar pikërisht vajzës së dashur, tani 4-vjeçare, me emrin e bukur Anje dhe që e ka vendosur titull të tij. E ndoqa atë përurim interesant bashkë me kolegun e mikun tim, Sadulla Zendeli (Daja), nga Gostivari. Ai ka udhëtuar posaçërisht, që nga Suedia, ku jeton familjarisht tash afër 50 vjet, për të marrë pjesë në këtë panair. Po sjell tani në kujtesë se, pikërisht vitin e kaluar, u njoha këtu me Dajën, kur kishte ardhur po me këtë qëllim. Ndërsa në prill 2012 u takuam përsëri në qytetin Boras të Suedisë, në 5-vjetorin e Shoqatës atdhetare e kulturore “Migjeni”. Ai është autor i disa librave, ndër ta, i fjalorit të madh suedisht-shqip, publikuar Shtëpina Botuese “Toena”. Tani ai po përgatitë dhalorin tjetër, po aq voluminoz, shqip-suesisht, mjaft I nevojshëm sidomos në atë shtet skandinav.
Jo vetëm ne të dy, por dhe miku im Ibrahim Hajdarmataj (erdhur nga Tropoja, në këtë panair) dhe të gjithë sa ishim në sallë, e ndoqëm me kërshëri tregimin e autores-nënë, të një fëmije prematurë. Përmes 130 faqeve të këtij libri (“Anjes-660 gramë, yll e bukur”), Konçeta Marota rrëfen me gjuhën e një nëne shumë të dhimbshme, se si i kaloi me sukses gjithë ato të paparituara të rrezikshme, “bima e shpirtit” të saj, Anje. Por kanaqësia dhe gëzimi familjar ishin të shumtë, se fundi ishte tepër i lumtur. Lobri është botuar fillimisht në gjunën italiane dhe tani në shqip.
Sa ndjenja të mira përjetuam ne, kur autorja na trefoil se tani Anje 4-vjeçare është e bukur, e shkathët, e zgjuar dhe se vazhdon rrethin e baletit! Gjithashtu, ajo shpjegoi para nesh se është nga Napoli dhe u rrit në Trento. Jetën bashkëshortore e lidhi me një shqiptar, Muharremin dhe familjarisht banojnë në Tiranë, që nga viti 2001. Pas vajzës së parë, Françeska, emrin hyjnor Anje e mori pikërisht nga Nëna e madhe e njerëzimit, Anje Gonxhe Bojaxhiu-Nënë Tereza.
 |
| Nga e majta: Daja, Konçeta Marota e M.Gecaj |
Në përurim folën disa lexues, të cilët e vlerësuan këtë libër si një “enciklopedi” e vogël për familjen. Mendimi i përbashkët i tyre ishte se ai u shërben për lexim nënave e vajzave, por dhe bashkëshortëve e gjithë prindërve. Prandaj ata e uruan autoren për librin e saj të bukur dhe që t’i rriten sa më të lumtura, të dyja bijat e tyre.
3.
 |
| Në përurimin e librit të ing. Agron Shehu |
Po kaq interesant ishte edhe përurimi i librit fantastiko-shkencor, me autor ing.Agron Shehun, me banim të përkohshëm në Kanada. Ai është publikuar nga SHB “Filara” dhe e ka titullin paksa “enigmatik”, “Tokësorët në Hapësirë-Kohë…Ç’tronditje!”. U shprehën rreth vlarave të shumta të tij disa të pranishëm, miq e kolegë të autorit, si Sazan Guri, M.Gecaj, Fatmiroshe Xhemalaj, Xhevdet Velia, Meri Lalaj, Sali Hamzaj (redaktori) etj.
Është një libër i dobishëm, sidomos pë rrininë, por dhe për moshat e tjera, sepse shërben si një himn për njerëzimin. Ai flet se si mendimet dhe energjia pozitive e tyre e çojnë përpara botën etj. Ky libë, së pari, është botuar anglisht dhe tani u jepet lexuesve tanë në gjuhën shqipe.
 |
| Mbesa e autorit, duke diskutuar… |
3.
Ndërsa sot në mesditë, kur mjediset e Pallatit të Kongreseve gumëzhinin nga lexues të të gjitha moshave, afër stendave të SHB “Toena”, përsëri bashkë me Dajën e mikun arsimtar e publicist, Ibrahim Hajdarmataj, ndoqëm përurimin e një libri të ri për fëmijë, të authorit mjaft të njohur, Bardhyl Xhama. Ai e ka titullin “Shtapia pa libra, si trupi pa shpurt” dhe përmban 32 rrëfenja për fëmijë. Rreth tij dhanë mendime disa krijues, si Pandeli Koçi, Sejdo Harka, Xhevat Syla (ardhur nga Prishtina) e tjerë.
 |
| Kopertinat e librit, me autor Bardhyl Xhamën |
…Nesër dhe pasnesër përsëri do të gjallërojnë mjediset e Pallatit të Kongreseve, në Tiranë. Lexues të shumtë do t’i mbushin çantat me libra të rinj, pjesëmarrës të shumtë do të ndjekin përurime të tjera. Të gjithë autorëve krijues ju urojmë nga zemra: Libra sa më të shumtë e cilësorë, në përmbajtjen dhe paraqitjen e tyre!
Inva Mula pezanton videon e saj
Tregim e një dashurie..
Kurrë nuk do ta kisha besuar se sinqeriteti do të mund te keqperdorej sepse un e çmoja aq shum kete veti.POr burri im te kaluaren per te cilen e kisha treguar vet e perdori kunder meje ateher kur ai donte te mbunte lidhjen e tij me nje grua tjeter E kam pesuar keq , e tash pres te lind Femijen e tij qe do te rritet pa baba..!
Ia pash sherrin sinqeritetit tim.
Prinderit ishin under marteses time me at djale, por un arrita t'i binde se ishte djal shum i mire dhe se un e doja shum .Ata nuk ma prishen dhe pse ishin shum te paknaqur me zgjidhjen time.Per nje koh shum te shkurtet u fejuam dhe me nje dasme te vogel edhe u martuam.Gjithcka po shkonte mire me martesen tone Ishim te lumtur .E donim njeri-tjeterin.Kurr nuk e kisha menduar se do ta pesoja aq keq nga sinqeriteti im.Kur filluam te kalonim i pata tregua se un me pare kisha nje te dashur qe e doja shum por qe nuk kisha pasur fatin te isha me te Me gjith ate koh tha se nuk me pengojn as gje e kaluara ime. Me tha se me renderi ishte se me dashuronte. Ne fakt keshtu eshte dhe un besova..se kishte gjetur njeriun qe e deshiroja.Jetonim te ndare nga Familja e tij ne Prishtin dhe benim nje jete te qet pa problemet.Dalngadal Filuan te perhapeshin fjale se ai ishte ne lidhje me nje grua tjeter. Si fillim nuk i thash asgje , sepse mendova se ishin vetem fjal , siç behen gati per te gjith njerzit. Mendova se nje do te shuheshin. sepse thone se fjalet e paverteta fliten vetem tri dite. Kaluan disa muaj dhe me nuk i duroja njerzit te me flisnin se si e shihenin burrin tim me nje grua tjeter biondin. I thash atij ,por mohoi duke thene se asgje nuk kishte te vertet ketu.
E Kishte tjeteren e mua me permendte te kaluaren time.
Me qetesuan fjalet e tij por dicka nuk me linte te bindesha se ai ishte treguar i sinqert me mua . Fillova te dal me shpesh dhe te endem rrugve te qytetit se mos e takoja diku ashtu edhe ndodhi nje dite vendosem te pinim nga nje kafe me shoqen time ne terracen e hotelit ''GRAND''.Gati sa nuk me ra pika kur e pashe at ulur ne nje tavolin bashk me at vajzen qe dukej krejt si ma kishte pershkruar . Ai na pa por beri sikur nuk shihte ndejten edhe pese minuta dhe iken sikur nuk na kishin par fare.Ne mbremje i thash se un nuk po haja bar dhe se kisha kuptuar te teren.Ai si fillim u mundua te me bindte se nuk ishte ashtu por dalngadal situata e keqsuar dhe ai pastaj filloi te me thoshte lloj-lloj fjalesh.''Desisa un jam martua me nje qe ka nderruar shum shtreter , tash une dua te kaloj me shum te tjera. Qe ta dish nuk e kam vetem at qe e ke pare kam edhe te tjera'' me tha . Me erdhi shpirti te hundet.Un kisha pasur nje te dashur. por jo siq thoshte ai shum. Me erdhi te plas nga inati. I thash se ai mund te shkonte me te tjera por une do te ndahesha nga ai.Ai u turbua dhe ate dite me rrahu aq keq saqe tri dite nuk munda te levizja. Pastaj prap u mundova te shtirresha se nuk ka ndodhur as gje.por ai filloi te dal neper qytet dore per dore me at tjetern.Nuk diaj cfare te beja ishte teper e rend per mua te vahdoj jeten , sikur nuk po ndodh asgje . Ndodhte dicka qe mua me duket shum serioze prandaj nuk mund ta kaloja.
Tani jetoj te prinderit e femija rritet ne barkun tim.
Prinderve nuk guxoja tú tregoja se per ate qe po ndodhte me jeten time , sepse kisha frike se nuk do te me perkrahnin dhe do te me thoshin se kjo kishte qen zgjedhja ime. Me dukej se do te plasja nga merzia. Kulmi i tere kesaj ishte fakti se une tashme kisha ngelur shtatzanë. Kur u kontrollova te gjinekologu dhe ma kumtoi kete lajm. qava tere diten ne vend qe te gezohesha . I tregova per kete burrin tim.Ai thoshte ''Ndoshta ky femij nuk eshte i imi sepse ti je mesuar me shum djem'' me tha. Kete nuk e durova dot . Me tengjeren e kisha ne dor sepse po beja darken iu hodha i rash disa heere dhe ia theva krahun.Ai u terbua por nga dhembja nuk mundi kesaj radhe te me rrahte. Iku per te mjeku nga dhimbja ndersa un bera gati rrobat e mia dhe shkova ne shtepin time.U tregova prinderve per te tere ate e po ndodhte me jeten time. Ata me thane qe te mos kthehesha me tek ai. Kisha edhe nje dileme te abortoja apo te lindja femijen tim. E zgjodha te dyten Do te lindja femijen. tim . sepse ai nuk me kishte faj qe un kisha zgjedhur nje burrte lig dhe nje baba te gabuzr per te . Tash po e shikoj barkun si me rritet ndersa ai nuk me ka kerkuar me kurr e as qe eshte interesuar per femijen e tij qe un e mbaj ne bark Shum shpesh vuaj shum por qetsohem kur kujtoj se lidhja ime do te perfundonte nje dite me heret a vone. Shpresoj te gjej ndojnje pun pasi te lindi femijen dhe ta rris vetem ashtu siq eshte me se miri. Per burrin tim thone se tani ai jeton ne banesen tonde me at tjeteren . Do te porosisja te gjitha vajzat qe kurr te mos tregohen krejt te sinqerta sepse burrat nuk harrojn kurr dhe kete e perdorin kur ka nevoj..!
Ia pash sherrin sinqeritetit tim.
Prinderit ishin under marteses time me at djale, por un arrita t'i binde se ishte djal shum i mire dhe se un e doja shum .Ata nuk ma prishen dhe pse ishin shum te paknaqur me zgjidhjen time.Per nje koh shum te shkurtet u fejuam dhe me nje dasme te vogel edhe u martuam.Gjithcka po shkonte mire me martesen tone Ishim te lumtur .E donim njeri-tjeterin.Kurr nuk e kisha menduar se do ta pesoja aq keq nga sinqeriteti im.Kur filluam te kalonim i pata tregua se un me pare kisha nje te dashur qe e doja shum por qe nuk kisha pasur fatin te isha me te Me gjith ate koh tha se nuk me pengojn as gje e kaluara ime. Me tha se me renderi ishte se me dashuronte. Ne fakt keshtu eshte dhe un besova..se kishte gjetur njeriun qe e deshiroja.Jetonim te ndare nga Familja e tij ne Prishtin dhe benim nje jete te qet pa problemet.Dalngadal Filuan te perhapeshin fjale se ai ishte ne lidhje me nje grua tjeter. Si fillim nuk i thash asgje , sepse mendova se ishin vetem fjal , siç behen gati per te gjith njerzit. Mendova se nje do te shuheshin. sepse thone se fjalet e paverteta fliten vetem tri dite. Kaluan disa muaj dhe me nuk i duroja njerzit te me flisnin se si e shihenin burrin tim me nje grua tjeter biondin. I thash atij ,por mohoi duke thene se asgje nuk kishte te vertet ketu.
E Kishte tjeteren e mua me permendte te kaluaren time.
Me qetesuan fjalet e tij por dicka nuk me linte te bindesha se ai ishte treguar i sinqert me mua . Fillova te dal me shpesh dhe te endem rrugve te qytetit se mos e takoja diku ashtu edhe ndodhi nje dite vendosem te pinim nga nje kafe me shoqen time ne terracen e hotelit ''GRAND''.Gati sa nuk me ra pika kur e pashe at ulur ne nje tavolin bashk me at vajzen qe dukej krejt si ma kishte pershkruar . Ai na pa por beri sikur nuk shihte ndejten edhe pese minuta dhe iken sikur nuk na kishin par fare.Ne mbremje i thash se un nuk po haja bar dhe se kisha kuptuar te teren.Ai si fillim u mundua te me bindte se nuk ishte ashtu por dalngadal situata e keqsuar dhe ai pastaj filloi te me thoshte lloj-lloj fjalesh.''Desisa un jam martua me nje qe ka nderruar shum shtreter , tash une dua te kaloj me shum te tjera. Qe ta dish nuk e kam vetem at qe e ke pare kam edhe te tjera'' me tha . Me erdhi shpirti te hundet.Un kisha pasur nje te dashur. por jo siq thoshte ai shum. Me erdhi te plas nga inati. I thash se ai mund te shkonte me te tjera por une do te ndahesha nga ai.Ai u turbua dhe ate dite me rrahu aq keq saqe tri dite nuk munda te levizja. Pastaj prap u mundova te shtirresha se nuk ka ndodhur as gje.por ai filloi te dal neper qytet dore per dore me at tjetern.Nuk diaj cfare te beja ishte teper e rend per mua te vahdoj jeten , sikur nuk po ndodh asgje . Ndodhte dicka qe mua me duket shum serioze prandaj nuk mund ta kaloja.
Tani jetoj te prinderit e femija rritet ne barkun tim.
Prinderve nuk guxoja tú tregoja se per ate qe po ndodhte me jeten time , sepse kisha frike se nuk do te me perkrahnin dhe do te me thoshin se kjo kishte qen zgjedhja ime. Me dukej se do te plasja nga merzia. Kulmi i tere kesaj ishte fakti se une tashme kisha ngelur shtatzanë. Kur u kontrollova te gjinekologu dhe ma kumtoi kete lajm. qava tere diten ne vend qe te gezohesha . I tregova per kete burrin tim.Ai thoshte ''Ndoshta ky femij nuk eshte i imi sepse ti je mesuar me shum djem'' me tha. Kete nuk e durova dot . Me tengjeren e kisha ne dor sepse po beja darken iu hodha i rash disa heere dhe ia theva krahun.Ai u terbua por nga dhembja nuk mundi kesaj radhe te me rrahte. Iku per te mjeku nga dhimbja ndersa un bera gati rrobat e mia dhe shkova ne shtepin time.U tregova prinderve per te tere ate e po ndodhte me jeten time. Ata me thane qe te mos kthehesha me tek ai. Kisha edhe nje dileme te abortoja apo te lindja femijen tim. E zgjodha te dyten Do te lindja femijen. tim . sepse ai nuk me kishte faj qe un kisha zgjedhur nje burrte lig dhe nje baba te gabuzr per te . Tash po e shikoj barkun si me rritet ndersa ai nuk me ka kerkuar me kurr e as qe eshte interesuar per femijen e tij qe un e mbaj ne bark Shum shpesh vuaj shum por qetsohem kur kujtoj se lidhja ime do te perfundonte nje dite me heret a vone. Shpresoj te gjej ndojnje pun pasi te lindi femijen dhe ta rris vetem ashtu siq eshte me se miri. Per burrin tim thone se tani ai jeton ne banesen tonde me at tjeteren . Do te porosisja te gjitha vajzat qe kurr te mos tregohen krejt te sinqerta sepse burrat nuk harrojn kurr dhe kete e perdorin kur ka nevoj..!
Wednesday, December 19, 2012
Enderra
Kishte me se gjysem ore qe punonte ne ate zgiqen e ngushte te asaj dhome te vjeter, dhe e kuptoi se kishin filluar ti mpiheshin kembet nga te qendruarit ne bisht per aq gjate vetem kur levizi pakez te merrte cekicin. Ne ate moment, sa hap e mbyll syte, ciraku i tij , nje irlandez fytyre kuq qe i qendronte gjithmone nga pas shpine u tregua i gatshem tia afronte ate ustait. Irlandezi ishte nje cunak imcak rreth te 19-ve. Ishte gjithmone i heshtur, dhe vec syve te vegjel qe leviznin me gjalleri ne ate fytyren e gjate, gjithcka tjeter te jepte pershtypjen e dickaje te fjetur. Ai rreshkiste neper hapesirat e dhomes pa bere as me te voglen zhurme, si te ishte nje hije, per tu gjendur gjithmone pas shpines se ustait te tij. Ky i fundit, nje njeri babaxhan dhe trupmadh ishte trembur jo pak here kur i befasuar kishte vene re se si irlandezi levizte pa u vene re dhe i dilte aty ku ketij nuk ja priste mendja. Kishte me se gjysem ore qe mendonte se ishte vetem ne dhome, dhe ja ku ky i kishte kercyer si shpirt i keq mu perpara hundes dhe i kishte ngrire gjakun. Po ky nga mbiu ketu mendoi me vete dhe iu drejtua djaloshit qe sa kaq i kishte zgjatur cekicin. Po ti nga dole ketu? Ke shume qe ke ardhur? Kam nja nje gjysem ore tha cunaku dhe i uli syte poshte per te shmangur veshtrimin e ustait te tij. Gjysem ore qe ciraku kishte qene ne dhome dhe ai as qe kishte degjuar as edhe nje krak. Me siguri qe mund te kishte folur edhe me vete duke menduar se ishte vetem ne dhome, dhe cunaku patjeter qe do ta kishte degjuar. Ne dhome ra perseri heshtja dhe ustai iu pervesh serish punes si me pare. Nuk kishin kaluar as edhe dhjete minuta dhe ai pothuaj e kishte harruar fare prezencen e cunakut. Por ja qe zeri i tij e solli perseri ne vete. E di qe te pashe dje ne enderr foli djaloshi dhe i hodhi nje veshtrim te shpejte dhomes sikur donte te gllaberonte te gjithcka qe ishte aty ne nje sekonde, pastaj iu drodh trupi ne nje menyre te frikshme. Ustai qe vazhdonte te punonte me fytyren nga muri, as qe e pa te dridhuren e tij. Edhe pse beri habi qe ky i fundit kishte filluar nje bisede, (gje qe ndodhte shume rralle) ai nuk e nderpreu punen. Nje enderr! Po si ishte, u degjua zeri i ustait. Po ja ne ishim duke punuar ne nje dhome si kjo dhe ti po suvatoje nje qoshe muri si tani, me kurrizin kthyer nga une. Une te qendroja pas shpine dhe te jepja veglat qe ti me kerkoje. Pastaj ti me kerkove cekicin dhe zgjate doren drejt meje pa e kthyer koken nga une. Une nisa te mbaja cekicin ne dore, por nuk po ta jepja. Nuk e di pse mu kujtua im ate ne ato caste. Pastaj ti ma kerkove ate perseri dhe prape nuk e ktheve koken nga une. Dhe une prape nuk ta dhashe. Nderkohe ustai e kishte nderprere punen dhe kishte filluar te degjonte me vemendje enderren, me syte e fiksuar ne murin e sapo suvatuar, ndersa zeri i cirakut qe i vinte nga pas shpines ishte bere me i ankthshem. Pastaj ti ma kerkove cekicin per te treten here, dhe kesaj rradhe me ze te forte, por une as vete nuk e di pse e kisha shtrenguar ne dore, dhe isha i vendosur qe te mos ta jepja. Atehere, ti nuk durove me, por ktheve koken i zemeruar nga une dhe ne ate cast une te godita me sa me hante krahu. Ja ketu ne mes te ballit, u degjua zeri i tij qe tani kishte filluar te dridhej ndersa nga buza e poshtme i varej nje cope jarge. Trupi i ustait qe gjate gjithe kesaj kohe kishte qendruar me fytyre nga muri u drodh, dhe ashtu rrufeshem ai ktheu koken nga ciraku qe mbante ne dore cekicin dhe qe kishte fiksuar ne ballin e tij gishtin tregues. E do cekicin u degjua zeri i cirakut, ndersa tani syte e tij te vegjel nuk leviznin me si me pare, por ishin ngulur mbi fytyren e ustait e cila ishte mbuluar nga djerset. Jo tha ustai dhe ne menyre te pavetedijshme e zgjati doren te merrte cekicin. Ishte frikesuar keq. Po pastaj, tha ai per te thyer heshtjen disa sekondeshe qe ishte vendosur, po pastaj cndodhi ne nederr. Pastaj une ta preva koken me sharre dhe ta mbulova trupin me llac, qe te mos te te gjente askush. Oh sa gjak qe po te dilte. Po pate pare gjak ne enderr kjo do te thote qe enderra eshte lare, tha ustai dhe nje e qeshur e sforcuar i doli nga fyti. Ok iu drejtua ai cirakut. Tani shko e na bej ndonje caj, e boll me enderra se na doli shpirti ne pune, tha ustai dhe i rrahu shpatullat djaloshit.
Per here te pare qe nga koha qe ata kishin punuar bashke ai ia degjoi hapat e lehte qe zbriten shkallet dhe nuk e kuptoi pse iu kujtua i biri, dhe nuk e mori vesh pse i erdhi keq per te. Iu mbushen syte me lote dhe si pa e kuptuar qendroi ne mes te dhomes per te pare cepin e murit qe po suvatonte. Fshiu syte qe i kishin lengezuar pa shkak dhe u perpoq te sillte ne mendje fytyren e cirakut. E kuptoi se djaloshi kishte kohe qe ndjehej vetem.
Ciraku zbriti shkujdesur shkallet dhe iu drejtua kuzhines. Perhere te pare ne jeten e tij teksa ishte duke pergatitur cajin ndjeu mall per dike, per here te pare donte te bertiste fort, aq fort sa ta degjonin te gjithe, bile edhe ai ustai, qe aq shume i ngjante te atit. Ai i hodhi nje curril qumesht cajit, dhe aty per aty iu kujtua nje tjeter enderr qe kishte pare dy dite me pare, dhe qe vendosi tia tregonte atij kur ti jepte cajin.
Hapat kerciten serish dhe ustait serish iu mbushen syte me lote. E ndiente qe ai po vinte. Ne dore i kishte ngelur cekici, ndersa ajo enderra e frikshme qe sapo kishte degjuar nuk i hiqej nga mendja. Sakaq dera u hap dhe ai me sa ti hante dora e goditi tamam aty ku pak minuta me pari ai kishte fiksuar gishtin e tij tregues. Trupi i cirakut u perplase me force ne dyshemene e dhomes. Vdiq, tha ustai dhe u drejtua ne cepin e dhomes qe ishte duke suvatuar. Me te vertete qe ai vend kishte qene vendi me i pershatshen per ta murosur. Kishte me se 28 vjet qe e priste ate moment, dhe tani i ishte dhene mundesia. Per 28 vjet e kishte fshehur ne gji nje enderr te tmerrshme , dhe ja, tani qe trupi i cirakut i qendronte i shtrire pa jete tek kembet, kishte ardhur koha qe enderra e tij te behej realitet. Ia mbeshteti trupin pas murit dhe me duart qe i dridheshin filloi ta muroste. Tani ajo cope muri nuk do te ishte thjeshte nje cope muri, mendoi, tani ajo cope muri do te mbante brenda enderren e tij 28 vjecare.
Per here te pare qe nga koha qe ata kishin punuar bashke ai ia degjoi hapat e lehte qe zbriten shkallet dhe nuk e kuptoi pse iu kujtua i biri, dhe nuk e mori vesh pse i erdhi keq per te. Iu mbushen syte me lote dhe si pa e kuptuar qendroi ne mes te dhomes per te pare cepin e murit qe po suvatonte. Fshiu syte qe i kishin lengezuar pa shkak dhe u perpoq te sillte ne mendje fytyren e cirakut. E kuptoi se djaloshi kishte kohe qe ndjehej vetem.
Ciraku zbriti shkujdesur shkallet dhe iu drejtua kuzhines. Perhere te pare ne jeten e tij teksa ishte duke pergatitur cajin ndjeu mall per dike, per here te pare donte te bertiste fort, aq fort sa ta degjonin te gjithe, bile edhe ai ustai, qe aq shume i ngjante te atit. Ai i hodhi nje curril qumesht cajit, dhe aty per aty iu kujtua nje tjeter enderr qe kishte pare dy dite me pare, dhe qe vendosi tia tregonte atij kur ti jepte cajin.
Hapat kerciten serish dhe ustait serish iu mbushen syte me lote. E ndiente qe ai po vinte. Ne dore i kishte ngelur cekici, ndersa ajo enderra e frikshme qe sapo kishte degjuar nuk i hiqej nga mendja. Sakaq dera u hap dhe ai me sa ti hante dora e goditi tamam aty ku pak minuta me pari ai kishte fiksuar gishtin e tij tregues. Trupi i cirakut u perplase me force ne dyshemene e dhomes. Vdiq, tha ustai dhe u drejtua ne cepin e dhomes qe ishte duke suvatuar. Me te vertete qe ai vend kishte qene vendi me i pershatshen per ta murosur. Kishte me se 28 vjet qe e priste ate moment, dhe tani i ishte dhene mundesia. Per 28 vjet e kishte fshehur ne gji nje enderr te tmerrshme , dhe ja, tani qe trupi i cirakut i qendronte i shtrire pa jete tek kembet, kishte ardhur koha qe enderra e tij te behej realitet. Ia mbeshteti trupin pas murit dhe me duart qe i dridheshin filloi ta muroste. Tani ajo cope muri nuk do te ishte thjeshte nje cope muri, mendoi, tani ajo cope muri do te mbante brenda enderren e tij 28 vjecare.
Subscribe to:
Posts (Atom)